Вазъи бурони шири дар Бадахшон

Таълилгарон ба он назаранд ки Бадахшон метавонад аз бурони ширтаъминкунии ахоли баромадан ба шарте , ки  оиди  фикру мулохизахои дар зер ишорашуда чорахои зарури андешида шавад.

Шир яке аз махсулоти серистеъмолтарини ва сергизотарини мардуми Бадахшон аз  замони пеш то хозир ба хисоб меравад. Онро  хамчун мукаддасот дар расму оинхои мардуми васеъ истифода мебарданд.Аксарияти таомхои мардуми Бадахшон даврахои пеш аз шир омода гардида,имруз бо баъзе  сабабхо ва мушкилихои гуногун  мардуми мо ба ин намуди махсулот дастрасии кам дошта анкариб тарзу усули тайёр кардани таомхои аз шир омодагардида аз байн рафтаистодаанд. Ин албатта сабабхои обективи ва субективии худро дорад. Аз як тараф махсулотхои гуногуни саноатии хозиразамон махсулотхои тозаи табии ва хонагиро аз бозори тичорати берун бурдаст . Аз тарафи дигар бошад худи шири тозаи табии дар бозори марказии вилоят шахри Хоруг кам ба назар расида  вазъи бурониро ба вучуд овардааст.

Бинобар ин сокинони шахр низ бояд бештар шири чорвои махаллиро истеъмол кунанд,вале бо сабабхои гуногун на хама вакт ба ин намуди шир дастраси дошта фурушандагони ин махсулот хам дар навбат мушкилихои худро доранд.

Мо аз дехахои дурдаст ширро ба бозори маркази кариб хамаруза мебиёрем.Дар бозор бо савдогарон барои гирифтани махсулоти шириамон пешаки маслихат мекунем.Нархи як литр шир 5-сомони буда тичоратамонро   хуб ба рох мондем . Дар кор гарчанде ки мушкилихои зиёде вучуд доранд лекин ба хамаи он нигох накарда бахри рузгорамонро пеш бурдан захмат мекашем.Чун мо дар дехахои дурдаст зиндаги мекунем баъзе вактхо мошин дер омад ба  маркази вилоят дер  мерасем махсулоти шириамон ба фуруш нарафта  вайрон мешавадБо сабаби дер расидани мо ба бозор худи савдогарон низ ширро аз мо кабул карда наметавонанд , чун ки шир тез вайрон шуда онхо низ намехоханд аз мо ккарздор шудан. Худам ин чо агар монда махсулотро ба фуруш барорам ба хона рафта наметавонам зеро мошинхои дехахои дурдас аз бозори маркази бо сабаби дур будани рох тез мераванд. Мо хамеша кушиш мекунем ки субх барвакт хеста бо масулотамон ба рох бароем то тичорат ва харидорони худро аз даст надихем. Ба ин хам шукр ки рузгорамонро аз хисоби пули  махсулоти худи  таъмин мекунем бо хастахоли кайд кард ширфуруш аз водии Бартанг дар бозори марказии ВМКБ шахри Хоруг Гулбута Аноятшоева.

Хакикатан ин як мушкилии асосие аст ки мардуми Бадахшон  аз ин то хол наметавонанд дар канор мондан.Барои муайян сохтани усули истифодабари махсулоти шири бахри субхона дар худи шахри Хоруг бо чанд кас субат кардем ва хар яке аз онхо ба мо посухи ягона доданд.

Чун ягон  сокини   шахр имконияти  парвариш кардани чорвои ширдор надорем ,хамеша ба шири тозаи табии ниёз дорем.Аз нохияхои дурдасте ки шир оварда мешавад хатто кисми ахолии шахрро таъмин карда наметавонад.Мо субх барвакт аз хоб хеста дар бозор интизори мардуми деа астем то каме хам бошад ширро барои омода намудани субхона харид кунем.Гохе метавонем чунин одамонро пайдо кардан вале бештари ващт ноумед  меравем. Чун  хамаи  онхо имконияти хамаруза овардани ширро ба бозори маркази надоранд.Аз хамин сабаб мачбур хастем аз шири таранг фрима ва дигар махсулотхои аз давлатхои хорича овардашуда  дар омода кардани ширчой истифода барем.Ба хамагон маълум аст дар Бадахшони мо оилае нест ки  бе нушидани  ширчой ба кор рафтанро ба  худ тассаввур кунад.Мо медонем зарари он махсулотхои синтетикие, ки чун шир истифода бурда мешаванд ,вале илочи дигар надорем.Хеле хуб мешуд агар хукумати кишвар бахри саломатии шахрвандон  ва таъмини ахоли бо шири тозаи табии чорахои заруриро андешад,гуфтанд шахсони муттасади.

Дар ин чо кайд карданамон лозим аст ки он махсулотхои бо номи фрима таранг ва шири хушк дар давлатхои хорича, барои омода кардани коффе истифода бурда мешаванд.Бо боварии комил гуфта метавонам дар Бадахшони Точикистони мо хануз оилае нест ки пеш аз ширчой кофе истифода баранд.Пас акнун тасаввур кунед фарщияти калони кофе бо ширчой.Чи гуна ширчой омода карда мешавад ва бо кадом тарзу усул коффе ва оё ба саломатии чомеа таъсири манфи масулотхои аз дигар мамлакатхо овардашуда мерасад ё не ва бо кадом усулу восита ин хама бояд бартараф карда шавад.

 Замони шурави дар хар як чамоатхои дехоти ВМКБ микдори муайяни колхозу савхозхо амал намуданд. Масалан дар чамоати Навободи нохияи Шугнон  калохози-мехнат савхоз –Ватан ва баъдан Дрежинский фаъолият карданд. Дар хар  дехаи чамоати Навобод ,Дебаста , Кулев , Ривак , Сижд  фермаи шири  фаъол буда такрибан  аз 80 то 150 хайвони шохдори калон он чо  нигохдори карда мешуданд. Хамаруза говдушон махсулоти шириро омода намуда он аз тарафи мудири ферма ё шахси мутасади мавриди санчиш карор мегирифт , ки дар асоси ин махсулнокии он муайян карда мешавад. Шири дар пунктхои кабул харруза аз тарафи мошинхои махсуси  шири чамъ гардида барои омода намудан ба фуруш ба пункти кабули шахри Хоруг оварда мешуд ва баъди санчиши маъсулноки , равганнокиву сифат ба нуктахои махсуси ширфуруши интикол дода мешуд.,ки аз тарафи хадамоти бойтори аз болои онхо назорат бурда мешуд. Инчунин дар худи калхозу савхозхо мутахасисони сохаи зооветеренари хар руза ташхиси бойтори мегузарониданд. Имконияти  дигар барои баланд бардоштани махсулнокии шир ва сифати он ему хошоки чамъкрдаи колхозу савхозро мутахасисон  аз назорат мегузарониданд.Афзуд  проректори ДДХ  номзади илмхои таърих Алимшоев М.

Озмоишгохи ташхиси санчиши махсулоти хуроквори ва хочагии кишлок дар Бадахшон бо максади хифзи манфиатхои истеъмолкунандагон оид ба сифатноки ва бехатарии махсулоти барои хаёт ,саломатии шахрвандон ва хифзи мухити зист зарур буда фаъолияти худро дар ин самт ба рох мондааст.Дар ин бора мо  бо  мудири озмоишгохи ташхиси махсулоти хурока ва кишоварзи дар Бадахшон Маликова Чамила хамсубат шудем. Он кас иброз дошт ки, дар озмозишгомо асосан 66-намуди махсулоти хурокаро аз ташхис мегузаронем  ки   дар бозори марказии шахри Хоруг аз давлатхои хорича оварда шуда  ба фуруш меравад.   Лекин барои фурухтани махсулоти тозаи табии бо карори озмоишгохи ташхиси назорат оид ба сифат ва бехатрии хурока ва хочагии кишлок  на зиёда аз 5-руз мухлат дода мешавад.

Яке аз махсулоти серистеъмолтарин дар бозори маркази ВМКБ ин шири таранг буда , дар муайян сохтани сифати гизонокии он чунин натичахо ба даст омаданд.

Шири посторизасия шудаи Таранг.Ранг-сафеди зардчатоб.

буй ва мазза –бе ягон буй ва мазза          

дар ин шир бо забонхои точикиву руси навиша нест.

кислатаноки -аз 21% бояд зиёд набошад,лекин ин маысулот 20.6% дорад. Яъне мутобикат мекунад.Микдор модахои хушк % 28-11.6

равганноки  на кам аз 3.2% аз ин махсулот бошад 6.0% хаст.Яъне гизонокиаш хеле баланд зеро  он аз нахуд истехсол карда мешавад ва  онро бояд факат бо кофе истеъмол кунанд, бояд гуфт ки ин намуди ширро  мардуми Бадахшон  барои тайёр  кардани гизои субхона ширчой хеле васеъ  истифода мебаранд.

Барои мардуми кухистон донишхои тичорати намерасад , ки тавонанд бо махсулоти шири Бадахшонро таъмин намудан. Давраи Шурави ба махсулоти худди дикати махсусе равона гардид. Бо як мисоли одди метавон гуфт ки падарам дар 75-солаги вафот карданд ва то ин вакт аз ягон дард дар зиндагиашон талваса накарданд. Он давра мардхо тануманду кадбаланд буданд ва ба хар гуна беморихое ки имруз чомеаи мо гирифтор аст аз онхо чунин набуд. Ман хамчун устод ки бобати тичорат дар Т Ч " Мадина ва Хамкорон " дарс мегузаронам ба хукумати вилоя бобати таъмини ахоли бо шири тоза ва махсулоти аз он омода гардида пешниходе дорам. Дар ташкил намудани фермахо сохибкоронро дастгири намуда барои додани карзи бе фоиз аз бонк чорахои зарури андешанд. Зеро бозор ба чунин махсулот ниёз дошта , мардум аз хурдани хар гуна махсулоти пастсифати вориди бозор шуда ба беморихои зиёд мубтало гардидааст. Барои ташкил намудани фермахои чорвопарвари хатто чой вучуд дорад.

навбат барои хариди шир дар шахри  Хоруг

Ин хам муссалам аст ,ки гизонокии  шири чорвои хонаги аз хамаашон якхела нест. Чунки ин ба махсулоти гизои  ва мавкеи чойгиршавии чорво вобастаги дошта  ба гизонокии шир метавонад таъсир расонад.

Чуноне ки дар сухбат бо кормандони  озмоишгох маълум гашт барои ташхиси пураи махсулоти ширии тозаи табии ин корхона воситаи техникии муосир надорад. Бо ин восита  мо гизонокии он  намуди махсулотхоро санчида гирифта натавонистем то ки бо махсулоти саноатии аз хорич воридшуда мукоиса кунем ва ахамияти махсулотхои тозаи экологии махаллиро нишон дихем.

---